Neolithische hamerbijlen uit Limburg en omgeving

Tijdens de verschillende corona-lockdowns (2020-2021) werkten we in samenwerking met Leo Verhart, Roland Dreesen en Eric Goemaere aan een diepgaand onderzoek en een uitgebreide catalogus van 39 doorboorde neolithische bijlen uit Limburg en de aangrenzende regio. Het is voor het eerst dat in België een zo uitgebreide studie over dit onderwerp gepubliceerd wordt. De studie is geen volledige catalogus, maar omvat wel alle vondsten die voor de medewerkers van het onderzoek toegankelijk waren.

Doorboorde stenen bijlen kennen we al uit de bandkeramische periode (5300-4900 v. Chr.), maar dan waren ze nog een zeldzaamheid. Ze behoren er tot de klasse van de dissels. Vooral in de Rössen-periode (4900-4300 v. Chr.) en het late neolithicum (3200-2000 v. Chr.) kwamen ze volop voor in het Limburgse, vooral in de Maasvallei en het oostelijke gedeelte van het Kempisch plateau. In de Rössen-periode deden ze eerder dienst als ruilobject in contacten met de lokale jagers-verzamelaars in het Limburgse (de Rössen-cultuur zelf komt niet voor in onze streken, maar eerder in het Rijnland). In het late neolithicum waren ze allicht eerder grafgiften bij de ‘bekerlieden’.

Ook de gesteenten werden (macroscopisch) onderzocht. Opvallend is dat veel bijlen van de Rössen-cultuur in amfiboliet gemaakt werden, een grondstof die allicht in de westelijke Karpaten werd geëxploiteerd, op zowat 1000 kilometer afstand van de vindplaatsen. Tijdens het late neolithicum kwamen de grondstoffen eerder van de Noord-Nederlandse en Noord-Duitse gletsjerformaties (keileem).

In januari 2022 pasten we op grond van de nieuwe studie de presentatie van de hamerbijlen in onze permanente tentoonstelling aan.

Raadpleeg de publicatie: Creemers G., Verhart L. B. M., Dreesen R. & Goemaere É. 2021: Neolithic perforated hammer axes from Belgian Limburg and adjacent parts of the Netherlands, Flemish Brabant and Liège, Notae Praehistoricae 41: 5-79.

Ontdek de hamerbijlen op onze collectiesite Exploratorium.