Romeinse munten online te kijk

Het Gallo-Romeins Museum heeft een grote collectie Romeinse munten: meer dan 6700 in totaal. Ze zijn bijna allemaal in en rond Tongeren gevonden. Net dat maakt ze wetenschappelijk waardevol. In tegenstelling tot munten met een onbekende herkomst kunnen ze ons veel leren over de Tongerse economie en het leven in de Romeinse tijd. Daarom werkten we in 2019 een project uit om de munten online toegankelijk te maken in de vorm van open data. Dat betekent dat iedereen de gegevens en foto’s vrij kan downloaden en gebruiken. Voor dit omvangrijke registratieproject (2020-2021) kregen we subsidies van de Vlaamse overheid.

Fotografie en registratie

Muntenspecialist Hugo Vanhoudt fotografeerde eerst alle munten apart, aan weerszijden. Dat leverde meer dan 13 000 unieke foto’s op.

Vervolgens onderzocht Romeinse muntenspecialiste Julie Van Roy de munten één voor één. Bijna 4300 munten waren voldoende leesbaar om het munttype te bepalen. Van die identificeerbare munten heeft Julie de beschrijving en datering in onze collectiedatabank nagekeken, aangevuld en verbeterd als dat nodig was. Is het een gouden, zilveren of bronzen munt? Gaat het om een denarius, een sestertius, een as…? Welke keizer of muntmeester heeft de munt laten slaan? In welk muntatelier en in welk jaar gebeurde dat? Wat of wie staat erop afgebeeld en welke tekst is erop te lezen? Ook koppelde zij de munten aan de overeenkomstige munttypes van Coinage of the Roman Republic Online (CRRO) en Online Coins of the Roman Empire (OCRE), internationale catalogi waarin zowat alle gekende munttypes van de Romeinse republiek en de Romeinse keizertijd opgenomen zijn.

De termen die we in onze collectiedatabank gebruiken om de munten te beschrijven koppelden we ook aan de overeenkomstige begrippen uit de internationale online begrippenlijsten van het Nomisma-project en de Art & Architecture Thesaurus (AAT). Het gaat om muntnamen (bv. sestertius), technieken (bv. geslagen), materialen (bv. goud) en plaatsen van muntateliers (bv. Rome). Dankzij deze koppelingen kunnen we de gegevens over onze munten ook toegankelijk maken voor een anderstalig internationaal publiek.

Onvoorziene moeilijkheden

Bij de aanvang van het project vermoedden we dat de vindplaats van de meeste munten niet meer te achterhalen zou zijn. Toen we in ons archief met oude inventarisboeken en handgeschreven fiches doken, bleek dat meestal toch mogelijk. Een aangename verrassing, maar het herkomstonderzoek bleek wel een tijdrovend proces. Eind 2022 hadden we van ongeveer de helft van de munten de vindplaats onderzocht. Die vindplaatsen koppelden we systematisch aan de overeenkomstige plaatsnamen in de internationale onlinedatabanken GeoNames en Wikidata.

Daarnaast bleek dat tot 10% van onze munten met een fout inventarisnummer geklasseerd was. En dus moesten we de inventarisnummers van álle munten verifiëren. Dat is slechts mogelijk door van elke munt minutieus het gewicht, de diameter en de stempeloriëntatie te bepalen en de resultaten te vergelijken met de oude waarden in onze collectiedatabank. Een tijdrovend proces, dat evenmin gepland was. Eind 2022 hadden we een kwart van de munten geverifieerd.

Voorlopige resultaten

Sinds eind 2022 tonen we ruim 1150 munten – of ongeveer een kwart van de identificeerbare munten – op onze eigen collectiesite Exploratorium. Van de overige moeten we de vindplaats en/of het inventarisnummer nog verifiëren. Aan alle ‘onlinemunten’ kenden we persistente URI’s of ‘persistent identifiers’ (PID’s) toe. Dat is een technische vereiste om de munten ook te kunnen aanbieden op ‘linked open data (LOD)’-platformen. Sinds begin 2023 ontsluiten we deze munten via de LOD-platformen Coinage of the Roman Republic Online (CRRO) en Online Coins of the Roman Empire (OCRE).

Hoewel het project anno 2023 nog niet afgerond is, zijn we erin geslaagd onze Romeinse muntencollectie alvast gedeeltelijk online te ontsluiten volgens de FAIR-principes. ‘FAIR’ staat voor ‘findable’ (vindbaar), ‘accessible’ (toegankelijk), ‘interoperable’ (uitwisselbaar) en ‘reusable’ (herbruikbaar). Het gebruik van persistente URI’s maakt onze munten vindbaar. LOD-platformen garanderen de hoogste graad van toegankelijkheid. Door onze thesaurustermen aan internationale begrippenlijsten te koppelen en gebruik te maken van technische standaarden zijn onze data ook maximaal uitwisselbaar. Ten slotte zijn onze foto’s en registratiegegevens ook herbruikbaar, want we stellen ze vrij ter beschikking onder een CC0-licentie.

Ontdek de Romeinse munten op onze collectiesite Exploratorium.