Gallo-Romeins Museum presenteert Mos’anne

In de Margaux-grot in de buurt van Dinant, in de provincie Namen, ontdekten archeologen in 1988 de skeletresten van een tiental prehistorische vrouwen. Ze leefden ongeveer 10.500 jaar geleden en werden in de grot begraven. Van een van deze vrouwen lieten onderzoekers van de UGent onlangs een levensechte gezichtsreconstructie maken. Die is vanaf dinsdag 26 augustus te bewonderen in het Gallo-Romeins Museum in Tongeren-Borgloon.

De reconstructie vormt het sluitstuk van een grootschalig, interdisciplinair onderzoek van de UGent naar het leven van de laatste jagers-verzamelaars in België, zo’n 11.500 tot 7.500 jaar geleden. Archeologen noemen die periode het mesolithicum of de middensteentijd.
Het onderzoek stond onder leiding van professor Isabelle De Groote, in samenwerking met collega’s van het Waalse Agentschap Onroerend Erfgoed, Durham University en het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen.

De onderzoekers slaagden erin DNA te extraheren uit de schedel van de vrouw. Voor een skelet van die ouderdom bleek het DNA uitzonderlijk goed bewaard.
De analyse van het DNA wees uit dat de vrouw blauwe ogen en een donkere haarkleur had, net als veel andere mensen die toen in West-Europa leefden. Haar genetische profiel toonde verwantschap met een man die in dezelfde periode in het zuidwesten van Engeland leefde. Zijn skelet werd in het begin van de 20ste eeuw teruggevonden. Hij is bekend als Cheddar Man.
In tegenstelling tot Cheddar Man, die een donkere huid had, was de vrouw uit de Margaux-grot een stuk lichter van kleur. Dat wijst op een relatief grote huidskleurdiversiteit in West-Europa in die tijd.
Op basis van schedelkenmerken en tandenslijtage konden de onderzoekers afleiden dat de vrouw stierf rond haar 45ste levensjaar.

De gezichtsreconstructie is het werk van de Nederlandse tweelingbroers Alfons en Adrie Kennis, die al tientallen jaren levensechte reconstructies maken van prehistorische mensen en dieren. Op hun palmares staat naast de reconstructie van Cheddar Man ook die van Ötzi, de wereldberoemde ijsmummie die in 1991 in de Alpen werd teruggevonden.
Voor de reconstructie van de vrouw gebruikten ze een 3D-print van haar schedel. Op basis van specifieke kenmerken reconstrueerden ze vervolgens laagje per laagje haar gezicht: eerst de spieren, slagaders en pezen, daarna de huid, de ogen en het haar.
Voor de opvallende haartooi met eendenpluimen baseerden ze zich op vondsten van eendenbotten op verschillende mesolithische sites in de Ardennen.
Met enkele artistieke accenten brachten de kunstenaars het gezicht van de vrouw uiteindelijk helemaal tot leven.

De onderzoekers van de UGent bestudeerden ook het landschap waarin de vrouw en haar tijdgenoten leefden, net zoals hun levenswijze.
Het waren nomaden die rondtrokken op het ritme van de seizoenen en verbleven in tijdelijke kampen in de openlucht. Vaak zochten ze ook beschutting onder overhangende rotsen.
De vegetatie in de Maasvallei bestond toen overwegend uit dennen en hazelaars, met hier en daar berken en iepen. Zeker in het zuiden van België bood de natuur overvloedig voedsel. Dat blijkt uit resten van hazelnoten en wild als edelhert, ree en everzwijn.
Ook vis maakte deel uit van hun dieet. Dat kunnen we afleiden uit visresten die op verschillende mesolithische sites in de regio zijn aangetroffen.

De UGent lanceerde een publieke oproep om de vrouw een naam te geven. Onder meer de VRT werkte eraan mee. Mensen konden kiezen uit drie opties. Bijna 5000 mensen gingen op de oproep in. Er werd gekozen voor Mos’anne, een verwijzing naar de Latijnse naam van de Maas.

Burgemeester Jo Feytons: “Het Gallo-Romeins Museum is het grootste archeologische museum in Vlaanderen. Het volgt het wetenschappelijk onderzoek op de voet en brengt de nieuwste inzichten naar het brede publiek.”

Schepen van Toerisme An Christiaens: “Met Mos’anne geven de onderzoekers het verre verleden een gezicht. Ik ben blij dat het Gallo-Romeins Museum deze intrigerende reconstructie nu aan het publiek presenteert. Ze laat niemand onberoerd.”

Praktisch

Mos’anne zal te zien zijn in de permanente tentoonstelling van het Gallo-Romeins Museum, van 26 augustus tot en met 19 oktober. Ook de resultaten van het wetenschappelijk onderzoek komen er uitgebreid aan bod. De opstelling is inbegrepen in de toegangsprijs.