Keltische elitegraven in Limburg: nieuw onderzoek

In onze permanente tentoonstelling tonen we vondsten uit drie rijke Keltische elitegraven in Wijshagen, in de gemeente Oudsbergen. Het gaat om bronzen vaatwerk: twee situlae (bronzen, emmervormige recipiënten) en een cista a cordoni (een ‘geribde’ emmer). Ook het ruitertuig dat bij die laatste is aangetroffen is te zien.

We ontdekten de voorwerpen tijdens opgravingen in 1986 en 1987. Vanaf 1991 publiceerden we de belangrijkste en vooral de best bewaarde vondsten. Ze zijn in de 5de eeuw v.Chr. vervaardigd in het kerngebied van de Kelten: Ticino (Noord-Italië/Zuid-Zwitserland), het Duitse Rijn-Moezelgebied en de Franse Champagne-regio. Het zijn getuigen van de intense relaties die de lokale elite uit de Noord-Limburgse regio met de Kelten onderhield.

Een nieuwe vondst van een Keltisch elitegraf in de Nederlandse gemeente Heumen (provincie Gelderland) in 2018 vormde de aanzet voor een grootschalig onderzoek naar de Keltische elitegraven uit de 5de eeuw v.Chr. in de Lage Landen. De grote equipe van specialisten stond onder leiding van Nico Roijmans (Vrije Universiteit Amsterdam).

Samen met Luc Van Impe onderzochten wij de graven van Wijshagen. In 2021-2022 bestudeerden we de kleinere, vaak op de brandstapel verbrande en beschadigde vondsten uit die graven. Restauratie- en conservatiebureau Restaura in Heerlen behandelde en fotografeerde de stukken en nam röntgenfoto’s. De Rijksdienst Cultureel Erfgoed Nederland voerde XRF-analyses uit. Naast de reeds gepubliceerde vondsten blijken de graven van Wijshagen onder andere ook een bronzen halssieraad, een armband, wapentuig en ook wagenonderdelen te bevatten. Erwin Meylemans (agentschap Onroerend Erfgoed) bood ondersteuning bij het onderzoek naar de regionale context.

De eindpublicatie over het onderzoek naar de Keltische elitegraven in de Lage Landen, met een hoofdstuk over Wijshagen, verscheen in 2024. Het onderzoek leidde tot verrassende nieuwe inzichten. Bijzonder is dat in heel wat van die graven paardentuig en/of onderdelen van tweewielige wagens aangetroffen zijn. Het gebruik van wagens die door paarden getrokken werden, was toen erg uitzonderlijk voor onze streken. Uit het onderzoek blijkt dat de overledenen een bevoorrechte positie bekleedden in de toenmalige samenleving van die tijd. Door handel met de Kelten in het Moezelgebied en de Champagne-streek konden voorname families in onze streken prestigieuze voorwerpen verwerven, zoals deze door paarden getrokken wagens en bronzen vaatwerk voor wijnconsumptie. Sommigen van hen waren mogelijk zelfs vanuit die regio’s naar onze streken gemigreerd. Vermoedelijk handelden ze onder andere in zout uit de Noordzee, barnsteen van de Oostzeekust en ijzeren wapens en werktuigen uit het zuiden. De langeafstandshandel bereikte een hoogtepunt rond het midden 5de eeuw v.Chr., maar was van korte duur. Na amper een eeuw eindigden de contacten met het zuiden abrupt. Daarvoor leefden mensen in onze regio vooral in de zandstreek, maar de makkelijk te bewerken zandgronden geraakten stilaan uitgeput. De bevolking trok daarom weg uit de zandstreek en vestigde zich noodgedwongen op een andere plaats.

De publicatie: CREEMERS G., VAN IMPE L., DE MULDER G., MEYLEMANS E., STOFFELS N., ROYMANS N. & VAN DER VAART-VERSCHOOF S. 2024: The elite graves of Wijshagen-De Rieten. In: ROYMANS N., THEUNISSEN L., SWINKELS L. & VAN DER VAART-VERSCHOOF S. (eds.), Chariots on fire, reins of power. Early La Tène elite burials from the Lower Rhine-Meuse region and their Northwest European context: 123-176.

Ontdek de graven van Wijshagen op onze collectiesite Exploratorium: graf C, graf E en graf H